Việt Nam có lợi ích quan trọng trong sự phát triển của ASEAN

Phóng viên (PV): Đề nghị Thứ trưởng cho biết một số thành tựu nổi bật của Cộng đồng ASEAN kể từ khi thành lập ngày 31/12/2015 tới nay?

Thứ trưởng Lê Hoài Trung: Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 49 (AMM-49) và các hội nghị liên quan vừa diễn ra tại Viêng Chăn (Lào), các nước ASEAN đã cùng nhau đánh giá lại kết quả thực hiện những kế hoạch đề ra trong năm đầu tiên khi ASEAN trở thành Cộng đồng và chuẩn bị kế hoạch trong năm 2017 ở cả ba trụ cột chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa, xã hội. Các nước đánh giá, mặc dù mới được khoảng hơn nửa năm kể từ khi chính thức thành lập Cộng đồng, nhưng ASEAN đã đạt được tiến độ đề ra. Chẳng hạn như trong những hoạt động để thúc đẩy hiệu quả của cộng đồng về chính trị - an ninh, theo kế hoạch đề ra đã có khoảng 290 dòng hành động thì tới nay đã thực hiện được khoảng 140 dòng.

Trong lĩnh vực kinh tế, ASEAN cũng đang bàn bạc để có gói đàm phán mới; tiếp tục thúc đẩy liên kết kinh tế với các đối tác bên ngoài, đi sâu hơn vào lĩnh vực tài chính, lao động, thương mại, đầu tư, thúc đẩy đàm phán Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) giữa ASEAN với các đối tác. Về văn hóa, xã hội, kết quả đạt được trong những mục tiêu đề ra là khá tốt. Trong đó, các nước nhất trí với nhau về tất cả những kế hoạch triển khai trong thời gian tới để tăng cường hiệu quả và vai trò của Cộng đồng ASEAN.

Một thành công nữa là ASEAN tiếp tục tăng cường quan hệ giữa Hiệp hội với các đối tác. Cộng đồng ASEAN tiếp tục thu hút sự quan tâm ủng hộ của cộng đồng quốc tế. Tại AMM-49, đã có thêm bốn nước ngoài khu vực tham gia Hiệp ước Thân thiện và hợp tác (TAC), hai quốc gia tham gia quy chế đối tác theo lĩnh vực, đồng thời các nước cũng có những cam kết về chương trình hợp tác với ASEAN trên cơ sở hai bên cùng có lợi.

PV: Cộng đồng ASEAN mới hình thành trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực có nhiều biến động phức tạp, khó lường. Thứ trưởng đánh giá việc duy trì đoàn kết nội khối ASEAN có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển của Hiệp hội, nhất là để bảo đảm duy trì vai trò trung tâm của ASEAN? 

Thứ trưởng Lê Hoài Trung: Gần đây, ASEAN và nhiều tổ chức khu vực đang đứng trước thách thức lớn, trước diễn biến phức tạp của tình hình thế giới. Về kinh tế, quá trình phục hồi không chắc chắn và mới nhất là sự kiện Anh rời Liên hiệp châu Âu (Brexit) cũng gây chấn động nhất định về mặt kinh tế. Về an ninh truyền thống, nhiều khu vực như Trung Đông, Bắc Phi, Nam Á bất ổn, nạn khủng bố, mức độ tàn bạo gia tăng...

Nhiều vấn đề phi truyền thống khác, như dịch bệnh hoành hành. Đây là các thách thức chung đối với tất cả các khu vực và các thách thức này cũng tác động khu vực Đông - Nam Á. Trong bối cảnh như vậy, ASEAN đã khẳng định lại nguyên tắc rất cơ bản của mình qua các hội nghị, gần đây nhất là AMM-49. Đó là cần làm gì, dựa vào nguyên tắc nào để duy trì hòa bình, an ninh và ổn định khu vực, làm sao xây dựng chuẩn mực nguyên tắc tiến bộ, vì lợi ích chung, vì hòa bình, an ninh.

Những tuyên bố nguyên tắc đó là nền tảng góp phần tạo khuôn khổ điều chỉnh quan hệ giữa các quốc gia. Bên cạnh đó, Ban Thư ký ASEAN đã phát huy vai trò của mình, ASEAN đã thể hiện được vai trò trung tâm của mình, không những trong ASEAN, mà còn ở cả các thể chế khác, như Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) và cơ chế đối thoại giữa ASEAN với từng nước đối tác của Hiệp hội, như Nga, Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Ô-xtrây-li-a, EU, v.v xây dựng một Cộng đồng hòa bình, an ninh, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực.

PV: Tại Hội nghị AMM-49, các nước ASEAN tiếp tục bày tỏ quan tâm, lo ngại về tình hình Biển Đông. Những thông điệp chính mà ASEAN muốn bày tỏ là gì và điều đó có ý nghĩa như thế nào trong hợp tác chung ASEAN để bảo đảm duy trì an ninh, hòa bình và ổn định ở khu vực, thưa Thứ trưởng? 

Thứ trưởng Lê Hoài Trung: Chúng ta đều biết, trong mười nước ASEAN, có tới chín nước nằm trên Biển Đông hoặc có biển sát Biển Đông, đó là lợi ích chung của ASEAN. Biển Đông là vấn đề được các nước ASEAN quan tâm, tranh luận. Về vấn đề Biển Đông, ASEAN đã đưa ra nhất trí cơ bản và quan trọng. Các nước đều nhìn nhận, hòa bình an ninh là điều kiện tiên quyết cho phát triển và các nỗ lực trong các lĩnh vực khác cũng như trong vấn đề hợp tác.

Một là, hòa bình, an ninh, ổn định, hợp tác ở Biển Đông có vị trí quan trọng không thể tách rời hòa bình, an ninh, ổn định, hợp tác ở Đông - Nam Á, nên việc duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, hợp tác là có lợi ích chung đối với tất cả quốc gia thành viên ASEAN, cũng như cộng đồng thế giới, vì Biển Đông là tuyến hàng hải quốc tế, có vai trò và vị trí quan trọng đối với sự phát triển của kinh tế thế giới, đồng thời có vị trí địa chiến lược quan trọng đối với các nước trong khu vực.

Hai là, các nước nhất trí phải thúc đẩy hợp tác ở Biển Đông vì thực tế Biển Đông không chỉ có tranh chấp mà có nhiều hình thức hợp tác. Như hợp tác giữa các quốc gia ASEAN với nhau, giữa ASEAN với các đối tác của mình, trong đó có Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, với hàng loạt lĩnh vực hợp tác, gồm: khoa học, nghiên cứu biển, chống biến đổi khí hậu, đánh cá, chống cướp biển, chống tội phạm xuyên quốc gia.

Mặt khác, thực tế hiện nay, các nhà nghiên cứu, chính phủ và báo chí đánh giá, Biển Đông là một trong những nơi tiềm ẩn rủi ro rất lớn xung đột, là nơi trong thời gian qua chứng kiến căng thẳng, được cộng đồng quốc tế rất quan tâm. Về giải quyết tranh chấp, ASEAN nhất trí nguyên tắc cơ bản là phải tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982. Cụ thể là, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, đối thoại, thương lượng.

Trong quan hệ giữa ASEAN với Trung Quốc thì cần thực hiện hiệu quả Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). ASEAN muốn cùng với Trung Quốc đề ra các biện pháp cụ thể thực hiện DOC, cùng nhau đàm phán tiến tới Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC). Việc ASEAN đóng góp tạo môi trường thuận lợi cho hòa bình, an ninh, hợp tác ở Biển Đông là vì lợi ích chung.

Sự ra đời của Cộng đồng ASEAN có nhiều ý nghĩa, trong đó các quốc gia thành viên nhận thấy cần phải nâng cao hợp tác giữa các nước thành viên ASEAN, vì mỗi nước đều nhận thức rõ lợi ích của mình khi tham gia ASEAN. Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng ta một lần nữa khẳng định, tham gia các hoạt động của ASEAN là một trong những trọng tâm của chính sách đối ngoại của Việt Nam với phương châm “chủ động, tích cực và có trách nhiệm cùng các nước ASEAN xây dựng Cộng đồng vững mạnh”.

Việt Nam có lợi ích quan trọng trong sự phát triển của ASEAN. Một ASEAN vững mạnh và hoạt động hiệu quả cũng sẽ đáp ứng lợi ích của chúng ta, góp phần giữ gìn hòa bình, ổn định và phát triển trong khu vực và trên thế giới. Nội dung then chốt của Cộng đồng ASEAN là xây dựng một cộng đồng gắn kết về chính trị, liên kết về kinh tế, trách nhiệm về xã hội và hướng tới người dân. Những nội dung này đều phù hợp lợi ích của Việt Nam.

PV: Xin cảm ơn Thứ trưởng!

Nguồn: NDĐT