Không nên lạm dụng bảo hiểm xã hội 1 lần

Không nên lạm dụng bảo hiểm xã hội 1 lần

Xu hướng tăng 

Theo thống kê Bảo hiểm xã hội (BHXH) TP. Hà Nội, số người lao động (NLĐ) nghỉ hưởng BHXH một lần có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây. Năm 2016, số người đăng ký hưởng BHXH một lần là 16.865 người, đến năm 2020 là 32.148 người, tăng 15.283 người, tương ứng tăng 90,6%. Số tiền hưởng BHXH một lần năm 2016 là 371,9 tỷ đồng, năm 2020 là 1.294,3 tỷ đồng, tăng 922,4 tỷ đồng, tương ứng tăng 348%. Bình quân số tiền mà một người hưởng BHXH một lần năm 2016 là hơn 22 triệu đồng thì đến năm 2020 là 40,2 triệu đồng. Tỷ lệ người giải quyết BHXH một lần năm 2016 là 1,18% trên số người tham gia BHXH, đến năm 2020 tỷ lệ tương ứng là 1,74%. Tính trung bình, giai đoạn 2016 – 2020, tốc độ người nhận BHXH một lần tăng trung bình là 17,89%. Trong quý I/2021 số lượng NLĐ nhận BHXH 1 lần là 7.704 người, tăng 19.55% so với cùng kỳ quý I/2020.

Thống kê của BHXH TP. Hà Nội cũng cho biết, tỷ trọng người thanh toán BHXH một lần ở khu vực tư nhân, khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chiếm tỷ trọng cao và tăng dần qua các năm từ 81,18% năm 2016 lên 86,69% năm 2020, đặc biệt năm 2019 tỷ trọng NLĐ khu vực tư nhân, có vốn đầu tư nước ngoài chiếm đến 95,4%. 

Ông Vũ Đức Thuật – Phó Giám đốc BHXH TP. Hà Nội cho biết, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng trên là do trong những năm gần đây, lực lượng lao động tham gia BHXH tăng, NLĐ đa phần là lao động phổ thông, trình độ thấp, lao động không ổn định, thời gian làm việc gián đoạn.

Bên cạnh đó, đời sống đa phần công nhân, NLĐ còn nhiều khó khăn, tuy có hiểu biết về chính sách xã hội, lợi ích của việc tham gia BHXH lâu dài để hưởng lương hưu, nhưng do công việc còn chưa ổn định, gián đoạn, đời sống khó khăn, tuổi đời còn trẻ, còn có thời gian lao động đóng BHXH nên đã thanh toán thời gian đã đóng BHXH.

Số người thanh toán BHXH một lần dưới 40 tuổi chiếm tỷ lệ lớn, đa phần là lực lượng lao động còn trẻ, nên chưa nhận thức đầy đủ lợi ích lâu dài của việc tham gia BHXH mang lại khi hết tuổi lao động được nghỉ hưu; một phần do NLĐ thực sự khó khăn do việc mưu sinh cần số tiền trước mắt để trang trải cuộc sống.

 Khối doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài có tỷ lệ lao động thanh toán BHXH một lần cao là do NLĐ có việc làm chưa ổn định. Chưa kể một số doanh nghiệp có lực lượng lao động lớn như lĩnh vực điện tử, dệt may có xu hướng tuyển dụng lao động dưới 40 tuổi và càng nhiều tuổi thì nhu cầu tuyển dụng vào làm việc càng thấp. Đối tượng này cũng dễ bị tổn thương do không nắm bắt kịp với công nghệ, sức khỏe bắt đầu có sự giảm sút nên dễ bị mất việc làm. Đặc biệt năm 2020, tỷ lệ hưởng BHXH một lần tăng do đại dịch Covid-19, nhiều doanh nghiệp phá sản, NLĐ bị mất việc làm nhiều, cơ hội tìm việc làm ngày càng khó khăn.

Tuy nhiên, cũng nhiều trường hợp do không hiểu rõ được cho nên vẫn làm hồ sơ xin nhận BHXH một lần. Hầu hết những trường hợp này sẽ không có đủ điều kiện để được hưởng chế độ về hưu trí sau này. Khi về già thì họ sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

Ngăn chặn tình trạng thu gom, mua bán sổ bảo hiểm xã hội

Trong thời gian qua, công tác giải quyết và chi trả chế độ BHXH một lần được BHXH TP. Hà Nội thực hiện kịp thời, đầy đủ, an toàn, đúng quy định. BHXH TP. Hà Nội đã thực hiện phân cấp việc giải quyết chế độ BHXH một lần tại 30 BHXH quận, huyện, thị xã. Việc phân cấp nhằm đảm bảo thời gian giải quyết được kịp thời, không mất thời gian trung gian như trước đây, theo đó BHXH TP. Hà Nội nhận hồ sơ đăng ký nhận BHXH một lần tại 30 BHXH quận huyện, thị xã sau đó chuyển về BHXH thành phố, giải quyết xong lại được chuyển về quận huyện để chi trả.

Để hạn chế người dân rút BHXH một lần, ông Vũ Đức Thuật cho rằng cần tăng cường công tác truyền thông để NLĐ nhận thức rõ hơn về ý nghĩa, vai trò, lợi ích của chính sách BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) trong việc ổn định đời sống. Đồng thời, BHXH khuyến cáo NLĐ không thực hiện mua bán sổ BHXH, ký hợp đồng ủy quyền giải quyết hưởng chế độ BHXH một lần, hưởng trợ cấp thất nghiệp cho người khác nếu không có lý do chính đáng… Đặc biệt, trước băn khoăn của nhiều NLĐ cho rằng tích lũy dưới hình thức gửi tiết kiệm sẽ tốt hơn, cần giải thích để NLĐ hiểu rõ tham gia BHXH là phương án có tính chất chiến lược dài hơi hơn, cũng là hình thức tiết kiệm an toàn và bảo đảm lợi ích lâu dài; đồng thời, để quản lý chặt chẽ việc quản lý sổ BHXH khi giải quyết các chế độ BHXH theo quy định của pháp luật, bảo đảm quyền lợi cho người lao động, ngăn chặn tình trạng thu gom, mua bán sổ BHXH.

Bên cạnh đó, BHXH cần tăng cường sự hợp tác với trung tâm giới thiệu việc làm kết nối việc làm cho người lao động, tránh gián đoạn, sớm đưa người thất nghiệp trở lại thị trường lao động, sửa đổi bổ sung chính sách BHTN, hộ trợ khuyến khích doanh nghiệp tăng cường sử dụng lao động, đặc biệt lao động có tuổi đời cao.

Đặc biệt, cần tạo môi trường cho doanh nghiệp đầu tư phát triển, giảm thiểu việc sa thải người lao động; khuyến khích doanh nghiệp có chính sách gắn bó, sử dụng lâu dài, sử dụng NLĐ cao tuổi, những người yếu thế trong xã hội, thực hiện tốt việc đảm bảo an sinh xã hội trên địa bàn Thủ đô.

Hạn chế việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần

Trong dự thảo của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội về tờ trình đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), một trong những giải pháp đưa ra nhằm mở rộng độ bao phủ của bảo hiểm xã hội là điều chỉnh quy định điều kiện hưởng BHXH một lần theo hướng có lộ trình tiến tới chỉ giải quyết đối với người lao động khi đã hết tuổi lao động nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu mà không có nhu cầu đóng tiếp, trừ trường hợp ra nước ngoài để định cư hợp pháp hoặc mắc bệnh hiểm nghèo mà có nhu cầu nhận một lần hoặc quy định trường hợp chưa hết tuổi lao động mà nhận bảo hiểm xã hội một lần thì mức hưởng thấp hơn. Mặt khác, sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí theo hướng giảm dần số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm, hướng tới còn 10 năm.

Dũng Ngọc - Lan Phạm - Hoàng Tùng