Những người viết tiếp truyền thuyết Yaly

Thủy điện Yaly_ Ảnh: TL

Cũng như các phóng viên của các đài truyền hình, các tờ báo trong cả nước, tôi có mặt tại công trường thủy điện Yaly trong ngày lấp sông Sê San đợt 2. Thủ tướng Võ Văn Kiệt phát lệnh lấp sông trong niềm vui vỡ òa của nhân dân hai tỉnh Gia Lai và Kon Tum cùng tập thể cán bộ, kỹ sư và công nhân Tổng Công ty Sông Đà. Với sự kiện quan trọng nhất của Tây Nguyên vào năm 1995 đó các báo đài từ Trung ương, địa phương đều đưa tin, phóng sự và ghi nhanh của phát thanh vì đây là lần đầu tiên các cán bộ kỹ sư và công nhân thủy điện Việt Nam tự thiết kế và xây dựng …

Còn với tôi, ngoài việc đưa tin về Ban Biên tập, tôi nghĩ mình sẽ làm phóng sự nhân sự kiện này…,

Những viên đá dưới chân thác Yaly

Tôi nhìn những viên đá, sỏi trơ lại của thác Yaly xinh đẹp sau khi sông Sê San được ngăn lại và bỗng nhớ câu truyện truyền thuyết về thác Yaly.

Truyền thuyết kể rằng: Ngày xưa ở vùng đất này khô hạn, người dân thiếu nước sống khổ sở, đói khát. Một lãnh chúa ở vùng đất này biết một nguồn nước ngọt mang lòng yêu thương một cô gái xinh đẹp tên Yaly. Lãnh chúa vì quá si mê Yaly nên đã tiết lộ nguồn nước quý giá đó cho cô. Vị lãnh chúa vùng đất này nói nếu em tiết lộ bí mật này cho dân làng em sẽ phải chết. Biết được sự thật này nhưng cô gái Yaly vẫn không giữ bí mật đó cho riêng mình và gia đình. Và một bi kịch thật đau thương Yaly xinh đẹp và tốt bụng đã phải chết sau khi chỉ cho dân làng nơi nguồn nước quý giá.

Mái tóc của cô gái trẻ Yaly đã biến thành thác nước Yaly chảy suốt đêm ngày cùng vĩ thanh của nó mang đến sự ấm no, sung túc cho bản làng của cô và các buôn làng trên vùng đất Bazan đầy nắng và gió này…

Và bằng sự liên tưởng mạnh mẽ tôi đã nghĩ ngay đến cái tên của phóng sự ngợi ca những người thợ thủy điện sông Đà – Những người viết tiếp truyền thuyết Yaly.

Những chi tiết không thể quên

Với chiếc máy VHS M1000, tôi đã ghi lại hình ảnh cán bộ, công nhân của Tổng Công ty đến thăm và tặng quà cho công dân đầu tiên của những người làm thủy điện Việt Nam, cô bé có cái tên Ly gắn liền với dòng thác Yaly huyền thoại.

Cú zoom in vào công dân đầu tiên trên công trường thủy điện Yaly trong tình yêu thương của lãnh đạo và công nhân là một hình ảnh, một chi tiết khó quên trong phim…

Những viên sỏi, đá của thác nước Yaly trơ ra trước ánh nắng Mặt trời khiến tôi liên tưởng đến việc những nhà máy thủy điện mang lại điện- nguồn sáng cho đất nước nhưng đã lấy đi những cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp gắn với truyền thuyết vô cùng đẹp đẽ và nhân văn? Câu hỏi này sau đó tôi đặt ra trước Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Mạnh Kiểm. Ông đăm chiêu suy nghĩ và khất nhà báo Vũ Quang sẽ trả lời vào dịp khác. Sau này trong cuộc gặp đồng chí Vũ Trọng Kim, Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Bộ trưởng vẫn nhắc lại câu hỏi của tôi và khen câu hỏi hay…

Ca khúc Tình ca Tây Nguyên trở thành nhạc mở đầu và kết thúc của phim.

Không ít bài hát về Tây Nguyên tự nhiên đã nằm trong tôi. Tuy nhiên, khi thực hiện bộ phim này tôi lại chọn bài hát này?

“Trời Tây Nguyên xanh… la… Hồ trong nước xanh… la… Trường sơn xa xanh... la la la lá la. Những con đường đất đỏ, trải dài trên cao nguyên, những năm dài thương nhớ…”

Giai điệu thiết tha cùng những ca từ đẹp, gợi cho tôi cách quay và dựng phim.

Xin cám ơn nhạc sĩ tài hoa Hoàng Vân đã viết ra ca khúc này. May mà hồi đó chưa thực hiện bản quyền! Nhạc sĩ Hoàng Vân đã đi xa. Xin được viết những dòng chữ này để bày tỏ tình cảm của những người làm truyền hình với các nhạc sĩ, đặc biệt là nhạc sĩ Hoàng Vân!

Các tác phẩm, ca khúc của các nhạc sĩ cùng giọng hát tuyệt vời của các ca sĩ là nguồn cảm xúc cho những người làm phim truyền hình.

Ê kíp làm phim chỉ duy nhất một người.

Cách đây 25 năm, các phóng viên truyền hình đôi khi phải tác nghiệp chỉ có một mình, vừa là người viết kịch bản, lời bình vừa phải quay phim và hoàn thiện. Các thành phần tham gia phần hậu kỳ là người dựng phim, phát thanh viên.

So với hôm nay, khi điện thoại thông minh và máy ảnh cùng công nghệ cao cho phép người làm phim có thể hoàn thành phim chỉ bằng chiếc điện thoại.

Nghĩa trang của những người làm thủy điện Yaly

Tôi đề nghị anh hùng lao động Nguyễn Khắc Luận khi đó là Chủ tịch Công đoàn Tổng Công ty Sông Đà đưa ra thắp hương các liệt sĩ Sông Đà đã hy sinh trong quá trình xây dựng công trình thủy điện lớn nhất Tây Nguyên. Những ngôi mộ còn chưa xanh cỏ bên những ngôi mộ cỏ đã úa. Những tấm bia đơn sơ ghi tên, quê quán và đơn vị công tác với những người sinh năm 6x, 7x khiến chúng tôi không khỏi bùi ngùi xúc động khi nghĩ đến cha mẹ, vợ con họ..

Tôi cùng anh hùng Nguyễn Khắc Luận thắp hương cho khoảng 50 ngôi mộ với lòng thành kính và biết ơn. Vâng, họ chính là những người viết tiếp truyền thuyết Yaly. Họ chính là những người đổ xương máu vì dòng điện cho Tây Nguyên. Họ chính là niềm tự hào của những người làm thủy điện Sông Đà. Họ là những huyền thoại mới trong sự nghiệp xây dựng đất nước.

Nhớ về những người làm thủy điện anh hùng của đất nước trong mùa xuân mới Tân Sửu và nhớ lời ca khúc tình ca Tây Nguyên của nhạc sĩ Hoàng Vân: Yêu em anh từng xông pha nơi lửa đạn, yêu em trên đất đỏ cao nguyên em chờ anh!

Đất chờ nước nước theo anh về, cho Tây Nguyên thêm xanh, cho tình em thêm xanh…

Vũ Quang