Báo chí kiến tạo, báo chí đổi mới phải tìm về giá trị cốt lõi

“Báo chí muốn đổi mới thì phải tìm về những giá trị cốt lõi của báo chí cách mạng: Xác thực, Dẫn dắt, Tiên phong, Đổi mới, Dấn thân. Giữ cái bất biến ấy để ứng vạn biến. Muốn đi xa thì càng phải về gần” – đó cũng là thông điệp đặc biệt mà Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng đã đặt ra cho các cơ quan báo chí.

Toàn cảnh hội thảo "Báo chí kiến tạo - kinh nghiệm thế giới áp dụng ở Việt Nam"_ Ảnh TL.

Báo chí vì sự phát triển xã hội

Báo chí có vai trò quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế, văn hoá xã hội của đất nước. Trong bối cảnh hiện nay, báo chí có sứ mệnh gìn giữ, kiến tạo nền tảng tư tưởng tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Báo chí theo cách hiểu phổ biến là phương tiện thông tin thiết yếu với đời sống xã hội. Nói cách khác, báo chí hướng tới xây dựng những ý nghĩa, giá trị chung. Báo chí không phải là công cụ để tạo ra những sản phẩm chung chung, mà hướng tới kiến tạo sự thống nhất trong đa dạng trong một chỉnh thể.

Khái niệm về “Báo chí kiến tạo” là một cụm từ khá mới mẻ, trong đó Nhà nước đề ra các thể chế mang tính định hướng phát triển, tạo môi trường và điều kiện cho các loại hình báo chí phát huy mọi tiềm năng trong môi trường cạnh tranh và hội nhập quốc tế. Đã có nhiều nghiên cứu về chủ đề xây dựng báo chí kiến tạo phát triển, dẫn đến sự đa dạng trong nhận thức về khái niệm, chức năng, đặc điểm của báo chí kiến tạo phát triển. Hội thảo đưa ra những quan niệm, phân tích các đặc điểm, những điều kiện cần thiết để xây dựng báo chí kiến tạo phát triển ở Việt Nam.

Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn đặt ra là báo chí kiến tạo, với mục đích cung cấp những vấn đề lý luận cũng như thực tiễn về các xu hướng “báo chí mang tính xây dựng”, “báo chí giải pháp”, "báo chí truyền cảm hứng” hay tin tức kiến tạo, nhìn chung là “Báo chí kiến tạo” trên thế giới cũng như việc áp dụng tại Việt Nam, để làm rõ những nội dung xung quanh mô hình “Báo chí kiến tạo”. Trên thực tế, trước sức ép từ truyền thông xã hội, công nghệ thông tin, báo chí kiến tạo đang được hình thành và phát triển ở nước ta. Tại nhiều cơ quan báo chí nước ngoài và tại Việt Nam, xu hướng “báo chí giải pháp”, "báo chí truyền cảm hứng”, hay tin tức kiến tạo (constructive news) đã và đang chiếm ưu thế, đang được hình thành và phát triển.

Báo chí kiến tạo là xây dựng một xã hội lành mạnh

Hội thảo “Báo chí kiến tạo - Kinh nghiệm thế giới và áp dụng ở Việt Nam” gồm ba phiên: Phiên thứ nhất nêu thực trạng báo chí  Việt Nam, phiên thứ 2 thực chất của báo chí kiến tạo, phiên thứ 3 những gợi mở về báo chí kiến tạo cho cơ quan báo chí hiện nay. Hội thảo tập trung vào các vấn đề như hạn chế khuynh hướng thông tin tiêu cực trong báo chí như thế nào?  Làm thế nào để báo chí lấy lại niềm tin của công chúng.

TS Vũ Thanh Vân,Trưởng ban Hợp tác Quốc tế , Học viện Báo chí và Tuyên truyền_Ảnh.TL.

Tại hội thảo TS Vũ Thanh Vân - Trưởng ban Hợp tác quốc tế, Học viện Báo chí và Tuyên truyền chia sẻ với chủ đề “ Báo chí kiến tạo, từ tư duy văn hoá đến tư duy quyền lực”. TS Vânđề cập đến 4 vấn đề đó là: báo chí kiến tạo, báo chí phù chính trừ tà, báo chí giải pháp, báo chí thức tỉnh, là trường phái báo chí nhấn mạnh trách nhiệm và vai trò tích cực của báo chí trong việc xây dựng xã hội lành mạnh. Khi ngày càng nhiều vấn đề chính trị, kinh tế- xã hội phức tạp nảy sinh, vai trò tích cực của báo chí càng được coi trọng. Nếu báo chí tô đậm những vấn đề tiêu cực với mục đích cung cấp thông tin giật gân, câu khách thì càng làm cho xã hội trở nên rối ren, phức tạp hơn. Báo chí có quyền và trách nhiệm đấu tranh với tiêu cực nhưng cần trả lời một cách nghiêm túc các câu hỏi: Báo chí đấu tranh vì mục tiêu tối hậu nào? Đấu tranh vì lợi ích của ai? Đấu tranh như thế nào? Việc trả lời các câu hỏi này sẽ quyết định tính chất kiến tạo, tích cực của báo chí. Có thể thấy, tác giả đã phân tích: “Báo chí ảnh hưởng đến văn hóa nhưng cũng chịu sự ảnh hưởng trở lại của văn hóa”. Báo chí như thế nào thì văn hóa như thế đó. Văn hóa như thế nào thì báo chí như thế đó. Tư duy chức năng, kỹ thuật về báo chí: hệ thống phương tiện truyền thông. Tư duy văn hóa về báo chí: môi trường, diễn đàn trao đổi tư tưởng, thiết lập các giá trị chung.

Một số ý kiến cho rằng: Báo chí giải pháp có thể hiểu là ngoài điều tra, phản ánh các vấn đề xã hội, mà còn đưa ra các giải pháp có tính khả thi. Báo chí giải pháp góp phần nâng cao kiến thức và trách nhiệm của công chúng bằng cách cung cấp toàn bộ câu chuyện cho người đọc và cung cấp nội dung mang tính xây dựng trong thời đại.

Nhiều ý kiến cũng đề xuất giải pháp cải thiện tình hình theo hướng tích cực bằng cách thiết lập lại một nền truyền thông trung thực, đa chiều, được xây dựng trên căn bản là "tin tức xây dựng", hay "tin tức kiến tạo", có khả năng truyền cảm hứng và mang lại nhiều lợi ích hơn. Tuy nhiên, để đáp ứng nhu cầu của bạn đọc hiện nay, nhiều tờ báo đang đánh mất lợi thế “cơ quan thông tin chính thống” bằng việc sản xuất quá nhiều tin bài chạy theo trend, là những nội dung bề nổi dừng ở mức độ phản ánh sự việc, hiện tượng; trong khi lại dành rất ít thời gian cho những nội dung có hàm lượng thông tin đem đến tri thức, sự hiểu biết cho người đọc.

Một số hình ảnh Hội thảo:

Hoàng Trung Anh