Thung lũng hoa vào Xuân

Lũng Cú mùa xuân về. Ảnh: TL

Bữa cơm ngày xuân tại bản Thèn Ván, xã lũng Cú (Hà Giang), tôi được thưởng thức món thịt muối của người Mông, nâng ly rượu ngô thơm lừng, được nghe Vừ Chứ Cho kể lại những mùa Xuân xưa lẫn trong tiếng khèn pí lè, khèn Mông dội về từ những triền đá.

Lợn kêu... Tết về

Đặt chân lên Lũng Cú khi màn đêm đã phủ xuống khắp núi rừng. Anh em Trạm Kiểm soát biên phòng Lũng Cú cho biết, mấy ngày hôm nay, bà con bắt đầu tổ chức ăn Tết rồi. Ngày nào trong thôn bản cũng có gia đình mổ lợn ăn Tết to. Có khi một ngày, nhưng trong thôn có đến 2-3 gia đình mổ lợn.

Đêm xuống, nhiệt độ hạ thấp dưới 10 độ C. Nhắm mắt nghe gió hú thành từng luồng, cảm giác như đang bồng bềnh trôi vào chốn hoang vu xa thẳm. Hừng đông ở vùng cực Bắc này có vẻ đến muộn hơn đồng bằng. 5 giờ sáng, bầu trời vẫn như đang trùm tấm chăn trốn lạnh. Xóm làng chưa thức giấc, nhưng đã phát ra tiếng lợn kêu. Tôi mượn chìa khóa xe máy và chạy vọt vào bản. Xe cứ đi đến được giữa bản, tiếng lợn kêu đã im bặt. Vậy là phải quay về chờ... lợn kêu tiếp.

Lúc 6 giờ sáng, gia đình bà Sùng Thị Mỵ cũng mổ lợn nặng 70 kg. Con lợn béo được đặt giữa sân để cạo lông, xẻ thịt. Cả gia đình bà Mỵ đều có mặt đông đủ để nghe tiếng lợn kêu. Lũ trẻ con trong xóm cũng nhanh nhảu chạy tới. Cậu bé Vả Mi Xing kéo chiếc khăn choàng cổ, thọc 2 tay vào túi áo ấm, mắt tròn xoe. Cô bé Sùng Thị Thà nem nép ngoài đầu ngõ và bẽn lẽn nói: “Con thèm được ăn Tết”.

Chỉ huy đồn biên phòng thường nắm được lịch mổ lợn của từng gia đình, vì trước đó bà con đã có lời mời. Lúc 7 giờ sáng, anh em biên phòng dẫn tôi đến gia đình ông Vàng Dỉ Sinh chuẩn bị mổ lợn. Là dân tộc Lô Lô, nên thủ tục mổ lợn cúng ông, bà của gia đình ông Sinh khác với gia đình bà con dân tộc Mông. Ông Sinh dọn dẹp sạch bàn thờ, thắp hương khấn vái báo với ông bà về việc mổ lợn. Ông nhắc phóng viên không được hướng máy ảnh chụp về phía bàn thờ tổ tiên, vì đây là điều rất kiêng kỵ.

Sau khi khấn xong, cả nhà ông Sinh kéo con lợn béo vào đặt trên chiếc ghế trước bàn thờ. Mổ lợn trong nhà nên tiếng kêu vang dội. Tiếng lợn kêu báo hiệu ngày Tết đã đến. Tất cả con cái của ông Sinh làm việc ở xa cũng đều có mặt ở nhà từ rất sớm để nghe tiếng lợn kêu và chứng kiến giây phút hóa kiếp chú lợn béo để cúng tổ tiên, ông bà.

Tác giả nâng ly với đồng bào Lô Lô để cảm nhận không khí xuân cực Bắc Tổ quốc. Ảnh: TGCC

Cơm Tết Lũng Cú

Buổi sáng tinh mơ, ngôi nhà đầu thôn Lô Lô Chải nghi ngút khói trắng trên nóc nhà hòa lẫn với sương sớm. Đó là gia đình trưởng thôn Dìn Dỉ Gai làm thịt lợn và nấu món để mời bà con tới ăn Tết. Trong gian bếp, ông Gai xào nấu thức ăn trong chiếc chảo to đặt trên lò đất. Thức ăn lần lượt được trút ra chậu, gồm các món: đậu hũ xào cà chua sốt, dưa chua xào lòng, dưa muối xào với lạc và thịt, sườn kho tiêu, thịt lợn xào.

Những món ăn không thể thiếu trên bàn tiệc là tiết canh, lòng và tim gan lợn luộc. Ông Gai đặt 6 mâm ở ngoài sân dành cho phụ nữ, người già và trẻ em. Còn 4 mâm trong nhà dành cho các cụ già, một số vị khách đặc biệt của bản, đó là giáo viên, cán bộ xã và cán bộ biên phòng. Buổi trưa, khách mời đến chật nhà và bắt đầu nâng ly chúc mừng năm mới. Ở ngoài sân, đám trẻ thi nhau gắp thịt, cười nói râm ran như bầy chim non.

Tại thôn Thèn Ván, gia đình của Vừ Chứ Cho nằm hút sau một lối đi quanh co bậc đá. Không khí Tết trong gia đình của ông, đó là một chiếc vại lớn đặt sát cửa, thả đầy thịt lợn muối mặn. Thịt muối thường chọn các tảng thịt vai, mông, lưng, bụng, giò heo. Ông Cho tâm sự, Tết mổ lợn mời bà con tới ăn cho kỳ hết, sau đó làm thêm một con nữa để muối thịt ăn dần.

Trong ngôi nhà của dân tộc Kinh thường rất ngại để tường nhà ám khói. Còn trong ngôi nhà trình tường của đồng bào ở Lũng Cú, khói bếp giống như linh hồn của ngôi nhà. Nhà thiếu khói, không bị ám khói đen, cảm giác trở nên lạnh lẽo và không có hồn. Vì khói sưởi ấm gia đình qua mùa đông lạnh giá, khói còn là chất xúc tác để ám vào những tảng thịt muối treo lủng lẳng trên mái nhà.

Tiếng gà gáy đổ theo cái nắng ban trưa đang rải nhẹ xuống cánh đồng hoa tạo cảm giác xa xăm, buồn buồn. Gia đình Vừ Chứ Cho nấu cơm mời cán bộ biên phòng và nhà báo đón Xuân. Bà Mỵ đi lại thoăn thoắt, đổ nước vào chảo đun sôi rồi dùng chổi lá quét sạch lòng chảo, bỏ thịt lợn vào xào nấu thành nhiều món. Món ngon nhất trong bữa cơm là canh cải nấu thịt lợn muối. Rượu vào, ôn chuyện cũ. Vừ Chứ Cho hiện ra là một chàng trai từng thổi khèn giỏi, làm say đắm trái tim của bao cô gái thời xuân xưa.

Cô gái Mông nâng niu chiếc váy có kiểu dáng rất đẹp để đón xuân. Ảnh: Văn Chương

Sắc hoa ngày xuân

Sáng tinh mơ, những cô gái Mông đẹp như hoa rừng đổ về chợ phiên để mua sắm Tết . Tại đầu cổng chợ, chị Giang Thị My là người ở thôn Ma Lé đang treo những chiếc váy đẹp nhất để mời chào các cô gái. Đắt đỏ nhất trong số quần áo bán tại sạp là váy Mông loại đặc biệt, trị giá 900.000 đồng/cái. Đây là một chiếc váy sang trọng được đính nhiều hạt cườm. Nâng chiếc váy Mông trên tay nặng gần 5 kg. Còn các váy khác thì được trang trí hoa tiết quả trám, đường sóng lượn, cành tùng, đuôi rồng, ngôi sao, hoa sen, búp tre.

Mùa Xuân, trăm hoa đua nở trên Cao nguyên đá Hà Giang. Hoa cải trắng và cải vàng trải dọc theo sườn núi, tạo thành những mảng sắc màu rực rỡ như manh áo hoàng bào quý phái. Rồi hoa sở màu trắng ngà uốn khúc theo con đường như váy của thiếu nữ e ấp bước ra từ núi rừng. Hoa tam giác mạch màu đỏ phớt như má cô gái Mông. Hoa bạc hà màu tim tím lãng mạn dưới ánh hoàng hôn của núi rừng. Hoa đào tụ màu hồng phấn chờ đúng ngày xuân sẽ xòe nụ đơm hoa.

Điểm nhấn trong ngày Xuân ở Lũng Cú, đó là cột cờ, với lá cờ Tổ quốc rộng 54 mét vuông tượng trưng cho 54 dân tộc anh em. Dòng người miền xuôi đổ về Lũng Cú, lên cột cờ ngắm toàn cảnh thung lũng hoa vào Xuân và nghe tiếng cờ lay để thêm tự hào về hai chữ Tổ quốc thiêng liêng./.

Lê Văn Chương