Để báo in thực hiện tốt hơn chức năng giám sát và phản biện xã hội

Nhiều vấn đề giám sát và PBXH của báo in đã được các cơ quan chức năng tiếp thu, vào cuộc, điều chỉnh, xử lý dứt điểm, nhất là các vụ việc liên quan đến tiêu cực, tham nhũng

Giám sát và phản biện xã hội của báo chí

Với “thế mạnh” về số lượng, cộng với những lợi thế về thông tin sâu, phân tích, giải thích và giải đáp những vấn đề phức tạp một cách có hệ thống, sâu sắc, với độ tin cậy cao, khả năng lưu trữ tốt, tính tiện dụng có thể đọc mọi lúc, mọi nơi, đồng thời làm tài liệu tham khảo đáng tin cậy cho mọi đối tượng bạn đọc, công chúng cũng như cơ quan công quyền, nên báo in đã tổ chức giám sát và PBXH khá tốt, được bạn đọc, công chúng và xã hội quan tâm.

Các báo đã huy động được trí tuệ của đông đảo tầng lớp nhân dân vào giải quyết các vấn đề chung của xã hội, như kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội... Từ giám sát và PBXH của báo chí đã phát hiện những bất cập của cơ chế, chính sách và đề xuất kiến nghị với Đảng, Nhà nước điều chỉnh, bổ sung, sửa đổi kịp thời, phù hợp với thực tế, với nguyện vọng của nhân dân.

Nhiều vấn đề giám sát và PBXH của báo in đã được các cơ quan chức năng tiếp thu, vào cuộc, điều chỉnh, xử lý dứt điểm, nhất là các vụ việc liên quan đến tiêu cực, tham nhũng, như vụ việc Trịnh Xuân Thanh; vụ “thăng tiến” thần kỳ của Trưởng phòng Nhà và Bất động sản (Sở Xây dựng Thanh Hóa); một sở có 42 lãnh đạo ở tỉnh Hải Dương; sử dụng xe biếu tặng từ doanh nghiệp... Từ đó giúp các cơ quan chấn chỉnh công tác cán bộ, điều tra và truy tố các sai phạm tham nhũng, góp phần lấy lại lòng tin của nhân dân.

Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm kể trên, báo in cũng có những hạn chế nhất định, như về thời gian, khâu tổ chức in ấn, phát hành, nên thông in của báo in thường chậm hơn các loại hình khác. Ngoài ra, do hạn chế về số lượng bài viết, khiến báo in bị “lép vế” so với báo điện tử, báo hình, phát thanh và mạng xã hội.

Giám sát và PBXH đề cập rất đa dạng các lĩnh vực, ngành nghề nên cần phải có “tai mắt của quần chúng nhân dân”

Đi tìm giải pháp

Để báo in thực hiện tốt chức năng giám sát và PBXH, ngoài các giải pháp có tính nguyên tắc bắt buộc đối với các loại hình báo chí nói chung, báo in cần phải tập trung vào một số nội dung sau:

Không ngừng đổi mới nội dung và hình thức

Các cơ quan báo in cần xây dựng một quy trình giám sát và PBXH chuyên nghiệp, chặt chẽ từ khâu chọn lựa đề tài, khai thác, xử lý thông tin đến biên tập bài. Cử các phóng viên vững về chuyên môn, nghiệp vụ chuyên theo dòng sự kiện chính trị, xã hội quan trọng để trong quá trình tác nghiệp có thể hạn chế đến mức thấp nhất các sai sót. Một quy trình làm báo nghiêm túc và chuyên nghiệp, đồng thời phải kèm theo một chế độ chịu trách nhiệm rõ ràng, nghiêm minh; kiên quyết xử lý, không bao che cho những hành động thiếu trách nhiệm của cán bộ, nhà báo. Các tờ báo, mỗi nhà báo phải chú trọng tính phát hiện cái mới của báo chí, phải có những phát hiện độc đáo, thậm chí mang tính “độc quyền” để lôi cuốn bạn đọc, công chúng và khẳng định “thương hiệu” của tờ báo.

Với báo in, việc linh hoạt trong trình bày không chỉ tạo cảm giác mới mẻ, mà còn giúp bạn đọc dễ dàng tiếp nhận thông tin từ nhanh đến chậm, đồng thời góp phần nâng cao tính thẩm mỹ cho tờ báo, trang báo. Việc sáng tạo, thường xuyên đổi mới, linh hoạt cách thức trình bày ma két phù hợp với chủ đề, nội dung đem đến cho bạn đọc những thú vị nhất định.

Tăng cường phương tiện tác nghiệp cho nhà báo

Việc đầu tư về phương tiện cho nhà báo, cũng như các cơ quan báo in thời gian qua tuy có quan tâm nhưng vẫn chưa đúng mức. Đây chính là điều cần phải sớm được khắc phục để có được những tác phẩm báo chí bảo đảm chất lượng, tác động và tạo hiệu quả to lớn cho xã hội.

Thứ nhất, đối với các cơ quan chủ quản, cần quan tâm đầu tư điều kiện làm việc cho mỗi tòa soạn báo in, như trụ sở, phòng làm việc, thiết bị, kinh phí công tác, nguồn chi trả nhuận bút, khen thưởng... để tòa soạn báo, phóng viên có điều kiện tốt nhất, sáng tạo ra những tác phẩm báo chí có chất lượng.

Thứ hai, đối với các cơ quan báo in, Ban Biên tập cần quan tâm đầu tư, hỗ trợ trang thiết bị cho phóng viên, nhà báo tác nghiệp ở lĩnh vực này các thiết bị tác nghiệp, như phương tiện đi lại, máy ảnh, ghi âm, máy tính xách tay, điện thoại di động có nhiều tính năng, chi trả nhuận bút cao, công tác phí, chế độ khen thưởng đặc biệt... để mỗi nhà báo khi tác nghiệp có đủ các điều kiện tối thiểu, dồn tâm lực vào sáng tạo tác phẩm.

Thứ ba, đối với bản thân nhà báo, ngoài việc tự trang bị kiến thức, kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ, lý luận, trang thiết bị được cơ quan cấp..., mỗi nhà báo cũng cần tự “đầu tư” những trang thiết bị phục vụ tác nghiệp, như phương tiện đi lại, thiết bị máy móc hành nghề... để phục vụ tốt nhất công tác điều tra, khai thác tư liệu, thu thập thông tin, chứng cứ... bảo đảm cho việc sáng tạo ra những tác phẩm báo chí giám sát và PBXH có chất lượng và hiệu quả cao nhất.

Chú trọng đào tạo, đào tạo lại nguồn nhân lực Ban Biên tập các báo cần tạo điều kiện cho các biên tập viên, phóng viên được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội. Nhà báo thực hiện mảng đề tài này cần phải được tập huấn nghiệp vụ điều tra, được tiếp cận bàn thảo và đề xuất những thông tin phản biện.

Cần có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức mới thường xuyên, đồng thời, mỗi tòa soạn cũng cần quan tâm đến việc gửi cán bộ, biên tập viên, phóng viên đi đào tạo ở nước ngoài; tham quan thực tế, trao đổi về hoạt động giám sát và PBXH của báo chí nước ngoài để luôn làm mới cả nội dung và hình thức tờ báo, bài báo. Mặt khác, đội ngũ kỹ thuật viên, họa sỹ trình bày các báo cũng phải không ngừng được đầu tư, đào tạo, bồi dưỡng mọi mặt.

Xây dựng đội ngũ cộng tác viên chất lượng

Giám sát và PBXH đề cập rất đa dạng các lĩnh vực, ngành nghề, cần phải có “tai mắt của quần chúng nhân dân” nên việc thu hút đội ngũ cộng tác viên tham gia đóng góp, có thể là trực tiếp viết bài, hoặc cung cấp thông tin là điều bắt buộc. Việc thu hút đội ngũ cộng tác viên là các chuyên gia thực thụ sẽ mang lại những thông tin chuyên biệt, chuyên sâu, khoa học và đáng tin cậy cho bạn đọc. Nếu các chuyên gia có khả năng viết bài, bài báo sẽ đạt chất lượng cao, bảo đảm hài hòa giữa tính chuyên gia và tính nghề nghiệp, giúp cơ quan báo chí có những cây bút thực thụ, có tầm, đáng tin cậy.

Việc xây dựng được đội ngũ cộng tác viên am hiểu về nghiệp vụ báo chí, nhiệt tình, yêu nghề và có khả năng phản biện tốt là cơ sở để nâng cao chất lượng và uy tín của tờ báo, nhất là đối với những vấn đề “gai góc” đưa ra đánh giá, bình luận, thậm chí “phán quyết” nếu có sự tham gia ý kiến của các chuyên gia trong phạm vi giám sát và PBXH đề cập thì tính thuyết phục và sự tin cậy của độc giả mới cao, từ đó tạo sự lan tỏa và ảnh hưởng rộng khắp trong xã hội. Đội ngũ cộng tác viên luôn gắn với thực tiễn và trải rộng trên các lĩnh vực, vùng, miền, nhờ đó những thông tin, tư liệu không những kịp thời, mà còn tương đối toàn diện./.

NCS. Nguyễn Quang Vinh (Tạp chí Quản lý nhà nước)