Chuyện của báo in & thời của tạp chí

Chuyện của báo in & thời của tạp chí

Báo in: Khó khăn chồng khó khăn

Ngày 26/3/2016, tờ The Independent (Độc lập) - Nhật báo lớn của Anh đã ra số báo in cuối cùng, trước khi chuyển hoàn toàn sang phát hành báo điện tử. Theo thống kê, thời kỳ hoàng kim, tờ báo này phát hành trên 420.000 bản/ngày, nhưng vài năm trước khi dừng xuất bản chỉ còn 40.000 bản/ngày. Việc The Independent không ra bản báo giấy là sự kiện gây bất ngờ trong làng báo chí thế giới, đặc biệt với các tòa soạn báo in.

Thực tế đã chứng minh, khi lượng phát hành sụt giảm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quảng cáo và các hoạt động truyền thông, tác động trực tiếp đến sự “sinh tồn” của tờ báo. Trước bức tranh không mấy sáng sủa của báo in thế giới, nhiều người đã đưa ra quan điểm “báo in biến mất”. Do đó, theo xu hướng hiện nay, không ít tòa soạn trên thế giới đã phải chia tay với phiên bản báo in, do lượng phát hành và doanh thu từ quảng cáo sụt giảm nghiêm trọng.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lại cho rằng, báo in vẫn còn chỗ đứng trong làng truyền thông toàn cầu. Điều quan trọng, các tòa soạn báo in cần có cách tiếp cận và truyền tải thông tin như thế nào để tạo ra sự khác biệt với các loại hình báo chí khác.

Thí dụ, báo in thay vì chạy theo thông tin thời sự như báo điện tử, có thể chọn cách phân tích chuyên sâu những vấn đề, sự kiện trong đời sống xã hội, luận giải ngọn ngành những vấn đề công chúng quan tâm... Thực tế cho thấy, báo in luôn có những thế mạnh riêng biệt, song nó không còn mang tính tuyệt đối trong thế giới phẳng và trong bối cảnh truyền thông xã hội phát triển mạnh mẽ như hiện nay.

Do đó, xu hướng “tạp chí hóa” báo đang dần trở thành xu thế tất yếu trên thế giới. Bởi, các tạp chí ngày càng khẳng định vị thế quan trọng trong môi trường truyền thông hiện nay do tập trung chuyên sâu vào vấn đề nào đó và luôn có nhóm công chúng trung thành nhất định. Tuy nhiên, để các tạp chí phát triển ổn định cũng cần phải có cả bản điện tử với khả năng tương tác cao với người đọc.

Thời của tạp chí đã đến?

Thời của tạp chí

Thuật ngữ “Tạp chí” được hiểu như là “ nhà kho” dành cho một ấn phẩm định kỳ, chứa đựng nhiều thông tin hữu ích cho người đọc. Từ đó, khái niệm tạp chí được nhân rộng ra nhiều nước.

Tuy nhiên, trong bối cảnh mạng xã hội phát triển, đặc biệt là loại hình báo điện tử lên ngôi, khiến báo in đang phải đối mặt với những thách thức lớn, thì tạp chí lại là sản phẩm truyền thông giúp công chúng có thể tiếp cận những bài viết có quan điểm, góc nhìn sâu sắc cả về lý luận và thực tiễn, đây chính là thời của tạp chí.

Nếu phân tích từ đời sống báo chí ở Việt Nam có thể thấy, một số tạp chí hiện nay lại đang đi ngược lại với xu thế báo chí hiện đại, từ đó một thuật ngữ mới ra đời đó là xu hướng “báo hóa” tạp chí.

Phát biểu tại Hội nghị tổng kết công tác báo chí năm 2019, triển khai nhiệm vụ năm 2020, tại Hải Phòng, ngày 28/12/2019, nhà báo Nguyễn Tiến Thanh, Tổng Biên tập Báo Đời sống và Pháp luật nhấn mạnh: “Trên thực tế, thủ phạm của tình trạng “báo hóa tạp chí” không phải là những tờ tạp chí đúng nghĩa. Những “ấn phẩm” được gọi là tạp chí này được ra đời khi không có đủ cơ sở vật chất, phương tiện làm việc, toàn bộ việc xuất bản thông tin báo chí dựa trên một nhóm nhỏ nhân sự xào xáo, dẫn nguồn, xa rời tôn chỉ, mục đích để trục lợi. Những nhân sự được gọi là phóng viên được đẩy đi làm kinh tế, không có lương, không có nhuận bút nhưng phải chịu định mức doanh thu hàng tháng. Việc xuất hiện các nhóm được gọi là phóng viên mang biệt danh IS, “đếm tầng”, nhũng nhiễu, thậm chí tống tiền doanh nghiệp khởi nguồn từ thực trạng này.

Ở chiều ngược lại chính là xu hướng “báo cáo hóa tạp chí”. Thực tế, có một số tạp chí ngành, tạp chí khoa học được bao cấp ngân sách, nhưng đơn thuần chỉ là một “tập hợp tài liệu, báo cáo” hoặc “kỷ yếu khoa học” được cấp giấy phép tạp chí. Do đó, cần phải sớm điều chỉnh lại cả xu hướng “báo hóa tạp chí” lẫn xu hướng “báo cáo hóa tạp chí”, nói cách khác là “trả lại tên” cho loại hình tạp chí, một loại hình sẽ chiếm vị trí chủ lực quan trọng trong hệ thống báo chí nước nhà. Do đó, trong môi trường truyền thông hiện nay, nếu báo chí cứ cuốn theo cách làm bỏ sở trường, theo sở đoản, chạy đua thông tin với mạng xã hội, đó sẽ là một sai lầm chí tử, dẫn chúng ta đến một đường hầm không lối thoát...”.

Trong xu thế toàn cầu hóa và cạnh tranh thông tin hiện nay, các cơ quan báo in đang chịu nhiều áp lực và đối mặt với nhiều thách thức. Do đó, việc chuyển đổi từ các cơ quan báo sang tạp chí là xu thế tất yếu, phù hợp với sự phát triển chung của báo chí truyền thông hiện đại./.

Thành Nam